Bioscoopbezoek: Joker

Al van kleins af aan lukte het me nooit om partij te kiezen voor de protagonist, zonder een beetje medelijden te krijgen met de antagonist wanneer die verslagen werd. Ik heb - en door deze uitspraak belandde ik al vaak in verhitte discussies - altijd al een beetje een zwak gehad voor de slechteriken of de buitenbeentjes in films. Begrijp me niet verkeerd. Ik sta niet 100% achter hun vreselijke daden, maar om de een of andere reden vind ik slechteriken vaak boeiender in vergelijking met de altijd vredelievende, goedhartige tegenspeler. En hierover valt zelfs niet te discussiëren: antagonisten genieten vaak van een veel coolere styling.

Die fascinatie voor de slechteriken en/of buitenbeentjes leidde me op 14 december naar de cinemazaal waar Joker werd vertoond. Deels natuurlijk ook omdat Joaquin Phoenix deze superschurk zou vertolken. Belangrijk om te weten: of je nu alle Batmanfilms uit je hoofd kent of nog nooit eerder van Batman gehoord hebt; Joker volg je probleemloos en heeft (gelukkig) bitter weinig met Batman zelf te maken. In deze film is Batman/Bruce Wayne trouwens nog een jonkie van een jaar of acht terwijl Joker, wiens echte naam Arthur Fleck is, al volwassen is.

Het verhaal speelt zich af in 1981 in de fictieve stad Gotham City. De meeste bewoners worden er onder andere geconfronteerd met armoede en geweld. Dit is ook het geval bij de vrij kinderlijke Arthur Fleck. Hij woont nog bij zijn mama in een guur appartementje in de achterbuurt. Zijn biologische vader is nooit zijn vaderrol komen opeisen. Het is zelfs zo dat zijn moeder na een tijd beweert dat de rijke Thomas Wayne (vader van) zijn vader is. Hoewel deze stelling niet duidelijk wordt ontkracht, gaat de kijker er vanuit dat dit niet zo is, want later blijkt ook zijn 'moeder' niet helemaal te zijn wie ze is. Ondanks zijn niet zo vrolijke situatie, gelooft hij in de helende werking van humor: put on a happy face. Ironisch is het ook dat Arthur aan een mentale aandoening lijdt waardoor hij regelmatig te kampen krijgt met een oncontroleerbare lachbui. Verder is het zijn ambitie om het te maken als stand-upcomedian, al raakt hij niet echt verder dan een affronterende job waarbij hij als clown op straat reclame moet maken voor winkels.

Als je dit nog niet zielig genoeg vindt, kan ik je geruststellen dat het nog dubbel zo zielig wordt. Arthur wordt regelmatig uitgelachen met zijn ziekte en als clown, in elkaar geslagen tijdens zijn werk en krijgt van de sociale zekerheid te horen dat hij niet meer op hun steun en medicijnen kan rekenen door het overheersende politieke wanbeleid. En dan zwijg ik nog van het feit dat Arthur belachelijk wordt gemaakt tijdens zijn zwakke try-out als stand-upcomedian in een bar. Ik herinner me nog dat ik in de zaal fluisterde: "Ik kan de zieligheid niet meer aan." Langzaam maar zeker wordt Arthur, een buitenbeentje met goede intenties, pijnlijk verstoten door de maatschappij. Het resultaat hiervan is het ontstaan van de enige echte Joker.

Ik wil niet te hard uitweiden over de inhoud van de film. Ik vind dat de lezer van deze tekst gewoon de film zelf eens moet ontdekken, je zal er geen spijt van hebben. Joker is geen spektakelfilm in tegenstelling tot superheldenfilms. Het is eerder een dramatische film die het ontstaan van een slechterik in de kijker zet. Een schurk draagt meestal een zwaar litteken met zich mee. Het litteken van Joker mag je ongegeneerd gedurende twee uur van naderbij bekijken. Hoewel die lieve Arthur transformeert naar een harteloze moordenaar, blijf je sympathie hebben voor het personage. Meer zelfs: je juicht hem zijn transformatie toe. Dankzij die transformatie krijgt het bestaan van Arthur eindelijk een betekenis en wordt het zijn missie om in te gaan tegen de maatschappij. Hierdoor is een van de sterkste scènes ongetwijfeld de scène waarin Arthur als Joker te gast is bij een talkshow van zijn lievelingscomedian. Arthur ontdekt echter voor hij opkomt dat er een filmpje werd gemaakt van zijn geflopte optreden als stand-upcomedian en beseft dat hij enkel maar werd uitgenodigd om de spot met te drijven. Hoe hij met die gevoelens omgaat als Joker is indrukwekkend. Het is ook in deze scène dat Gotham City voor het eerst zal kennismaken met Joker. Ik heb die scène inmiddels al zo'n tien keer herbekeken.   

Niet enkel het verhaal maar vooral de acteerprestaties van Joaquin Phoenix, inclusief zijn danspasjes maken de film helemaal af. Het complete plaatje blijft nazinderen en zorgt voor stof tot nadenken, want zo onrealistisch is het eigenlijk allemaal niet.